ҚАЗАҚ КИНОСЫНЫҢ САҢЛАҒЫ
Шәкен Аймановтың 110 жылдық мерейтойына орай кітапхана «Қазақ киносының санлағы» атты көрмесін дайындады, онда қазақстандық киноны бүкіл әлемге дәріптеген кинорежиссердің өмірі мен шығармашылығы туралы мақалалар, энциклопедиялар, кино туралы анықтамалықтар, Назира Рахманқызының, Кәукен Кенжетаевтың кітаптары, конференция материалдары, фотоальбомдар ұсынылды. Бұл көрме оқырмандарға және 2024 жылдың 15 ақпанында ҚазҰӨУ «Режиссура, Арт-менеджмент және операторлық өнер» факультеті қазақ актері, театр және кино режиссері Шәкен Аймановтың мерейтойына арналған «Заманауи ұлттық киноның ерекшеліктері» ғылыми-практикалық конференциясына орай ұйымдастырды.
Конференцияда Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері, кинорежиссер, продюсер Тәукел Сламбек Тілеуғабылұлы, продюсер, кинооператор Сүлеев Әубәкір Қалиұлы, профессор Өтекешева Алма Қаратайқызы, философия ғылымдарының кандидаты, доцент Шаймерденова Сәуле Қайыркенқызы және ҚазҰӨУ-дың басқа да оқытушылары сөз сөйледі.
Конференция аясында келесі секциялар жұмыс істеді:
· Кинорежиссер Ш. Аймановтың феномені.
· Кино кескінін алу, түрлендіру, ойнату, киноны демонстрациялау мен көрсету техникасы мен технологиясындағы инновациялар.
· Қазіргі заманауи ойыналмалы, ойналмалы емес, анимациялық фильмдердегі өзекті бағыттар мен перспективалар.
· Продюсерлік және арт-менеджерлік технологиялардағы инновациялық тәсілдер.
Шәкен Аймановтың уақыт тауып, қаншама істерді атқарып кеткеніне таңқаласың! Студияға көркемдік жетекшілік. Кинодағы режиссура. Театрдағы режиссура. Кинематографистер Одағындағы үлкен жұмыс. Депутаттық міндеттері.
Шәкен Айманов өзінің үздік рөлдерін театрда сомдады. Театр талантты актерге кинематография болжай алмайтын материал берді. Театр өміріндегі үлкен жетістігі оның сомдаған Шекспирдің - Петруччио мен Отеллоның рөлдері болды. «На дне» пьесасында Сатинді, «Человек с ружьем» пьесасында Шадринді, «Ревизорда» Хлестаковды ойнады. Ал М. Әуезовтың «Абай» қойылымы үшін 1952 жылы Қазақ академиялық драма театрында Ш.Аймановқа Мемлекеттік сыйлық берілді.
Тура мағынасында ол кинода асау атты бағындыра білді. Ленинградтық режиссер Мұса Левин алғашқы «Амангелді» фильмін түсірді. Демалыс күндері Шәкен қызығушылықпен мұндай фильмнің қалай түсірілетінін көруге барды. Сол жерде Левин бұл жас жігітті байқап, оған кинодағы көпшілік сарбаздың біреуін сомдауды ұсынды. Міне, осылай қазақтың алғашқы дыбыстық фильмінде жас Айманов ат үстінде түседі. Келесі түскен фильмдері «Райхан», «Ақ раушан», «Алтын мүйіз» болды.
«Абай әндері», «Жамбыл», «Бір ауданда», «Алдар көсе» осы төрт фильмде Айманов ең қызықты рөлдерді сомдады. Шәкен Аймановтың үлкен арманы онымен достық қарым-қатынаста болған және жас көңілді актерды жақсы көретін адам – Жамбылдың өзін ойнау болды. Салыстырмалы түрде жас актер Жамбылдың бірнеше бейнесін жинай алды: ғашық жас, жетілген адам, дана, көп өмір сүрген және тәжірибелі қарт. Кинодағы бұл алғашқы маңызды рөл актерге үлкен жетістік әкеліп қана қоймай, «ұлттық сипаттағы» эталонға айналды, сонымен қатар оған кино өндірісінің ерекшеліктерімен жақынырақ танысуға, кино экранының мүмкіндіктерін толық бағалауға және оның болашақ шығармашылық тағдырын алдын-ала анықтауға мүмкіндік берді.
КСРО-да оған «Біздің сүйкімді дәрігер» фильмі үлкен танымалдылық әкелді, онда Айманов өзін кинорежиссер және актер ретінде көрсетті, ал «Алдар көсе» фильмінде ол сценарийдің бірлескен авторы, қоюшы режиссері және басты кейіпкер Алдаркөсені сомдаушы болды. Алдаркөсе туралы ертегілер тек бір өнер туындысында ғана көрініс тауып қойған жоқ. Шәкен Айманов бірнеше жыл бойы осы тақырыпта жұмыс істеді, фильмнің негізінде Алдардың Қарлығаш есімді кедей қызға деген махаббат хикаясы жатыр. Қатал сынақ кейіпкерге түседі, бірақ ол оптимизмге толы, әділетсіздікпен күресуге дайын. Аймановтың кейіпкерімен көптеген ұқсастықтары бар, ол Алдаркөсе сияқты ешқашан мойымайды, бірақ қушыкеш емес, ақылды, бірақ тапқыр емес, ол дана, адал және әділ.
Жалпы, Шәкен көпшіл, ақкөңіл, дос болуға қашан да дайын еді. Айналасындағы адамдармен, соның ішінде ауыл қарттарымен ортақ тіл таба білді. Оның достары киноөнерінің майталмандары С.Герасимов, С. Бондарчук сияқтылар болды. Жан Марэ, Лоуренс Оливье сияқты кино жұлдыздарымен де оңай тіл табысып, дос ретінде сөйлесе алатын. Мәскеудегі бірінші халықаралық кинофестивальде би жарысынан Айманов американдық кино жұлдыз Элизабет Тейлормен биледі және олардың жұбы бірінші орынды жеңіп алды.
Аймановтың кинодағы кәсіби өсуіндегі жылдамдығы барлығын таң қалдырды, оның жарқын актерлік және режиссерлік жұмыстары тез арада жалпыхалықтық мойындауға ие болды. 10,5 жыл ішінде Шәкен Айманов ұлттық кинематографияның алтын қорына енген 10-нан астам көркем фильм түсірді.
Аңызға айналған режиссердің өмірі мен шығармашылығы туралы көбірек білгіңіз келсе, онда оқу залындағы көрмемен жақынырақ танысуға шақырамыз!
